Rozwój mowy dziecka- 1 miesiąc
- dziecko komunikuje swoje potrzeby, samopoczucie oraz dyskomfort płaczem, krzykiem, pomrukiwaniem
- krzyk i płacz to nieświadoma forma komunikacji dziecka z otoczeniem
- w krzyku dziecka można zauważyć pewne różnice: głód i ból wywołują nagły, nieustający krzyk natomiast zmęczenie- łagodny, przytłumiony i żalący się
- z biegiem czasu zaczyna być bardziej świadome- wie, że matka przychodzi wtedy, gdy płacze
Jeśli dziecko nie reaguje na obecność drugiej osoby, dziecko nie komunikuje się przez płacz- należy zwrócić się do specjalisty.
Rozwój mowy dziecka- 2- 5 miesiąc
- pojawia się głużenie- jest to spontaniczna produkcja dźwięków składających się z samogłosek, dźwięków gardłowych,np. „agu”
- dziecko różnicuje swój płacz- inaczej płacze, gdy chce jeść, a inaczej, gdy ma mokrą pieluchę lub nudzi się
- około 3 miesiąca dziecko zwraca większą uwagę, gdy się do niego mówi, jest zaciekawione osobami i uczy się przez patrzenie na innych i słuchanie ich
- w 4 miesiącu życia pojawiają się okrzyki radości- charakteryzuje się on krótkimi wybuchowymi dźwiękami z nagłą zmianą tonu głosu
- około 4-5 miesiąca następuje rozkwit głużenia- dziecko wydaje z siebie coraz więcej dźwięków
- pojawiają się spółgłoski wargowe: m, p, b
- dziecko nabywa umiejętność zmiany wysokości wydawanych przez siebie dźwięków
- wzrasta sprawność ruchowa aparatu artykulacyjnego
- w 5 miesiącu dziecko zaczyna realizować sylaby składające się ze spółgłosek i samogłosek, pojawia się: t, d, g
Niesłyszące dzieci także głużą, nawet do 18 miesiąca życia dlatego ten okres nie jest wyznacznikiem prawidłowego słuchu u dziecka. Sygnałem alarmującym jest brak gaworzenia, które pojawia się około 6 miesiąca życia.
Rozwój mowy dziecka- 6- 9 miesiąc
- pojawia się gaworzenie czyli pierwsze świadome wydawane dźwięki przez dziecko
- dziecko wsłuchuje się w dźwięki otoczenia oraz te wydawane przez siebie- częściej je powtarza, zaczyna bawić się swoją mową
- zaczyna łączyć samogłoski ze spółgłoskami tworząc sylaby
- poszczególne sylaby z jednego łańcucha są różnicowane pod względem wysokości tonu i głośności- słychać wyraźnie rytmiczny podział dźwięków
- dzięki gaworzeniu niemowlę zaczyna wytwarzać skojarzenia między dźwiękiem a obrazem przedmiotu, który się do niego odnosi
- dziecko rozróżnia melodię mowy- na podniesiony ton reaguje płaczem, a na mowę pieszczotliwą- uśmiechem
- w kolejnych miesiącach gaworzenie staje się coraz bardziej zróżnicowane i wzbogacone o nowe głoski
- w 8 miesiącu dziecko potrafi szeptać- samo odkrywa, że może bardzo cicho gaworzyć i słucha siebie z uwagą
- około 8 miesiąca naśladuje, powtarza oraz samodzielnie wokalizuje sylaby
- rozumie wypowiedzi zabarwione emocjonalnie: „brawo”, „pięknie”
- można zaobserwować inicjowanie dialogu przez dziecko- mówi po swojemu, jednak odnosi się do dorosłego- patrzy na niego
- wskazuje palcem- niewerbalna forma komunikacji
- w 9 miesiącu dziecko coraz częściej przechodzi do łączenia tylko dwóch takich samych sylab, wyraźnie je artykułując i wydzielając
Niesłyszące dzieci nie naśladują dźwięków otoczenia, nie gaworzą. Jeśli dziecko nie zaczyna gaworzyć, należy zgłosić się do lekarza i wykonać badanie audiologiczne.
Rozwój mowy dziecka- 9- 12 miesiąc
- około 9 miesiąca życia dziecko naśladuje dźwięki z otoczenia, jest gotowe do artykulacji słów
- pojawiają się pierwsze wyrazy
- słowa zbudowane są z sylab otwartych, np. mama, tata, baba, pa pa
- dziecko próbuje nazywać przedmioty i osoby
- bawi się również głosem, tworząc długie, melodyjne ciągi sylab
- reaguje na nazwy często powtarzających się sytuacji, imiona bliskich, nazwy zabawek
- w 10 miesiącu dziecko potrafi bawić się w powtarzanie wypowiadanych przez dorosłego sylab- ta zabawa w mówienie i powtarzanie jest porównywalna z dialogiem
- w 11 miesiącu dziecko spontanicznie używa tej samej sylaby, sylaby podwójnej lub innego dźwięku dla określenia znanych sytuacji, przedmiotów lub osób np: mówi „brr” za każdym razem, gdy widzi lub słyszy samochód- te pierwsze słowa nie zawsze i nie u wszystkich dzieci pojawiają się już w 11 miesiącu, wiele z nich wypowiada je nieco później
- jeśli dziecko rozumie treść poszczególnych słów, wyraźnie reaguje na zakazy- na słowo „nie!” przerywa, choćby na moment swoją czynność- przed powtórzeniem zabronionej czynności spogląda przez chwilę pytająco na dorosłego
- pod koniec pierwszego roku życia dziecko rozumie kilka słów, głównie rzeczowników oraz proste zdania zawierające polecenia, potrafi prawidłowo zareagować na polecenia: Choć tu, podaj mi ale nie robi tego za każdym razem
Jeżeli w wieku 12 miesięcy dziecko nie wydaje żadnych dźwięków, komunikuje się wyłącznie krzykiem, nie tworzy sylab- zaleca się obserwację u specjalisty.
Rozwój mowy dziecka- 1- 2 lata
- zaczyna wydawać dźwięki, które mają znaczenie. Pomaga sobie przy tym mimiką twarzy i wskazaniem
- wypowiada tzw. holofrazy, czyli wyrazy zastępujące całe zdania
- czasem nie mówi nic, tylko pokazuje w stronę przedmiotu, co oznacza: „Podaj mi to”
- dziecko posiada mały, ale powiększający się zasób słownictwa, najczęściej są to proste wyrazy: mama, baba, tata
- pojawiają się onomatopeje czyli wyrazy dźwiękonaśladowcze: hau, mu, miau
- rozumie o wiele więcej słów, wyrażeń i zdań, niż jest w stanie samodzielnie wypowiedzieć
- rozumie proste pytania i polecenia
- reaguje na pytania o bliskich, np.: Gdzie jest tata? oraz na prośby: Daj misia.
- reaguje na domowników, nazwę ulubionej bajki czy sytauacji
- dziecko początkowo upraszcza budowę słów, wymawiając pierwszą sylabę lub końcówkę wyrazu
- w słowniku dziecka występują takie samogłoski jak: a, u, i, e oraz spółgłoski: p. b, m, t, d, n, ś, ć czasem ź, dź
- koło 18 miesiąca życia pojawiają się połączenia dwóch wyrazów
- w słowniku dziecka przeważają rzeczowniki nad czasownikami
- czasowniki zazwyczaj występują w formie oznajmienia lub rozkazu
- wypowiedziane słowa pełnią funkcję zarówno nazwania przedmiotu jak i czynności z nim związanej
Kiedy dziecko zaczyna chodzić, jest tak zafascynowane nową umiejętnością, że na jakiś czas „zapomina” o mówieniu. Jest to normalne. Natomiast jeżeli do 2 roku życia dziecko wymawia tylko pojedyncze słowa, a jego słownik się nie powiększa należy zgłosić się do logopedy.
Rozwój mowy dziecka- 2- 3 lata
- wymawia wszystkie samogłoski ustne: a, o, u, e, i, y- choć może je jeszcze mylić
- wymawia samogłoski nosowe: ą, ę
- wymawia spółgłoski: p, b, m, f, w, k, g, h, t, d, n oraz ś, ź, ć, dź
- może zamieniać f na h lub odwrotnie
- może zamieniać k, g na t, d
- pod koniec 3 roku życia pojawiają się s, z, c, dz
- dziecko powtarza intonację zdania
- wypowiada pojedyncze wyrazy oraz tworzy pierwsze połączenia dwuwyrazowe
- może przestawiać sylaby w wyrazach
- połączenia wyrazów mogą być błędne gramatycznie
- upraszcza wyrazy, skraca je
- rozumie proste polecania słowne
- mówi o sobie w 3 osobie
- zaimek „ja” powinien pojawić się pod koniec 3 roku życia
- wypowiadane zdania na początku mają postać prostego połączenia dwóch słów później pojawiają się połączenia trójwyrazowe lub dłuższe
- na początku używa w większości zdań oznajmujących, później pytających i rozkazujących
- używa tylko pierwszych, prostych form odmiany
- używa czasowników i rzeczowników, które dotyczą jego najbliższego otoczenia
- jeszcze nie różnicuje czasu przeszłego, przyszłego i teraźniejszego
Jeżeli dziecko używa tylko kilku pojedynczych słów, nie tworzy połączeń dwuwyrazowych, nie nawiązuje kontaktu z otoczeniem lub jeżeli rozwój jego mowy budzi wątpliwości- należy zgłosić się do logopedy.
Rozwój mowy dziecka- 3- 4 lata
- wymawia wszystkie samogłoski ustne: a, o, u, e, i, y oraz nosowe: ą, ę
- wymawia spółgłoski: p, b, m, f, w, k, g, h, t, d, n, j, l, ł oraz ś, ź, ć, dź
- pojawiają się s, z, c, dz choć mogą być jeszcze zmiękczane
- głoska r jest zastępowana przez j lub l
- dziecko operuje bogatym słownictwem opisującym znane mu otoczenie
- może przestawiać sylaby w wyrazach ale robi to coraz rzadziej
- zaczyna samo się poprawiać
- rozumie bardziej złożone polecenia słowne
- pojawia się coraz więcej poprawnych gramatycznie form
- tworzy kilkuwyrazowe zdania
- używa zdań oznajmujących, pytających oraz rozkazujących z właściwą intonacją
- zaczyna rozumieć zależności czasowe
- używa czasowników, rzeczowników, przymiotników, przysłówków i zaimków, chociaż może je niewłaściwie odmieniać
- opowiada, co aktualnie widzi
- mówi do siebie, głośno myśli
Jeżeli dziecko nie łączy wyrazów w zdania, mówi niechętnie, jest rozumiane wyłącznie przez osoby z najbliższego otoczenia; jeżeli nie pojawiają się nowe formy gramatyczne i nowe słowa lub jeżeli dziecko mówi mniej i gorzej niż wcześniej a w ogólnym rozwoju obserwuje się regres, należy zgłosić się do logopedy.
Rozwój mowy dziecka- 4- 5 lata
- wymawia wszystkie samogłoski ustne: a, o, u, e, i, y oraz nosowe: ą, ę
- wymawia spółgłoski: p, b, m, f, w, k, g, h, t, d, n, j, l, ł oraz ś, ź, ć, dź
- wymawia poprawnie głoski s, z, c, dz
- pojawiają się głoski sz, ż, cz, dż ale mogą być jeszcze błędnie stosowane
- głoska r jest zastępowana przez l ale może pojawiać się już poprawna wymowa r
- operuje bogatym słownictwem opisując znane otoczenie
- poprawnie wymawia wielosylabowe słowa
- samo się poprawia szukając właściwej formy
- pyta o poprawność gramatyczną wyrazów, interesuje się językiem
- operuje czasownikami we wszystki czasach i trybach, potrafi deklinować, żywa wyrażeń przyimkowych, chociaż mogą pojawiać się błędy
- tworzy neologizmy, np.: czytacz- ktoś, kto dużo czyta
- tworzy wielowyrazowe zdania i łączy je ze sobą w narrację
- rozumie zależności czasowe, używa słów: wczoraj, jutro
- używa większości części mowy z coraz większą poprawnością
- zadaje pytania: jak?, dlaczego?
- rozumie skomplikowane polecenia także zawierające zwroty: najpierw, następnie, pod, nad, obok
Jeżeli dziecko nie tworzy zdań, nie informuje o swoich potrzebach, nie rozpoznaje kolorów, nie zna poprawnych form najczęściej używanych wyrazów, bardzo często myli głoski, nie rozumie poleceń, niechętnie się komunikuje; jeśli wymawia głoski z językiem między zębami, śpi z otwartą buzią, ma problemy z żuciem lub połykaniem- należy zwrócić się po poradę do logopedy.
Rozwój mowy dziecka- 6- 7 lata
- wymawia wszystkie samogłoski ustne i nosowe
- wymawia poprawnie wszystkie spółgłoski- w tym ś, ź, ć, dź, s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż
- nie zamienia głosek
- pojawia się poprawna wymowa r
- dziecko operuje bogatym słownictwem zgodnie z poziomem rozwoju poznawczego
- używa wszystkich form gramatycznych słów poza najtrudniejszymi i rzadko używanymi [imiesłowy przysłówkowe]
- dokonuje analizy i syntezy słuchowej wyrazów o prostej budowie fonetycznej- głoskuje, dzieli na sylaby
- wyodrębnia głoski na początku, na końcu i w środku wyrazu
- samodzielnie wymyśla wyrazy rozpoczynające się na daną głoskę
- wyklaskuje liczbę sylab w wyrazie
- określa położenie przedmiotu względem otoczenia [nad, pod, obok, między, wewnątrz]
- zaczyna czytać i pisać pierwsze wyrazy [imiona, nazwy]
- buduje poprawne, złożone zdania bez błędów
- zaczyna wychwytywać niuanse znaczeniowe [prosta ironie]
- potrafi porównywać oraz klasyfikować przedmioty pod względem wielkości, kształtu, koloru, funkcji użytkowej
- zna na pamięć kilka piosenek i wierszyków, rozumie ich treść
Jeżeli dziecko popełnia nadal sporo błędów gramatycznych, wymawia niepoprawnie jakąkolwiek głoskę, zacina się przy mówieniu, powtarza sylaby, jąka się lub jeżeli mówi zdecydowanie gorzej od rówieśników- należy udać się do logopedy.
Źródło: T. Hellbrugge, J. Hermann von Wimpffen. Pierwsze 365 dni życia dziecka
