Kategoria: Dla Rodziców

Czytanie literatury wspiera rozwój psychiczny, intelektualny i społeczny dziecka. Zaspokaja wszystkie potrzeby emocjonalne malucha, a przy tym przynosi mu radość i pozostawia cudowne wspomnienia. Pamiętajmy, że czytając dziecku książkę, w istocie dajemy mu największy dar – swój czas, wyłączną uwagę, pełne zaangażowanie, nasz entuzjazm dla czytania, miłość.

Książka czytana dziecku może być terapią, pomocą w rozwiązywaniu różnych problemów.
Terapia przez baśń – wzbogaca świat wewnętrzny dziecka, rozwija wyobraźnię i fantazję, wyzwala emocje i wrażliwość, uczy współczucia, empatii oraz wyrażania uczuć. Baśnie mają zawsze szczęśliwe zakończenia, więc przynoszą radość, budzą nadzieję i optymizm. 

Bajka terapeutyczna – adresowana jest głównie do dzieci od 4 do 9 lat. Ma na celu uspokojenie, zredukowanie problemów emocjonalnych i wspieranie rozwoju osobowego dziecka. Jej specyfika polega na tym, że jest ona skierowana do określonego odbiorcy, który zmaga się z konkretnym problemem. Pozwala dziecku bez lęku spojrzeć na własne problemy i uczy, jak sobie z nimi radzić.

W pracy przedszkola bardzo szeroko wykorzystywana jest literatura dziecięca zwłaszcza bajki, wiersze, opowiadania czy baśnie. Pomaga ona dotrzeć do dzieci i w przystępny dla nich sposób przybliżyć im wartości moralne, zrozumieć pewne zależności.

 Ważnym jest aby przygotowanie dzieci do samodzielnego czytania i korzystania z literatury jako źródła wiedzy, przeżyć i emocji rozpoczęło się jak najwcześniej.

 Ogromną rolę odgrywają w tym procesie rodzice, jako osoby wspomagające wszechstronny rozwój dziecka. Wiersze, bajki, opowiadania są często podstawą do organizowania zajęć edukacyjnych, ponieważ sprzyjają  rozwijaniu wyobraźni, stanowią inspirację do prac plastycznych, jak również zachęcają dzieci do odtwarzania ich treści w zabawach twórczych   i ciekawych  formach aktywności teatralnej.

Nie sposób przytoczyć wszystkich zalet jakie płyną z pięknej tradycji czytania dziecku bajek na dobranoc.  Wzór pięknej mowy – niejednokrotnie przecież na co dzień posługujemy się gwarą. Nasze dziecko idąc do szkoły ma problemy z prawidłową mową . Czytając teksty dostosowane do wieku i potrzeb dziecka dajemy mu przykład prawidłowego budowania zdań i wypowiedzi. Dziecko któremu czytano w dzieciństwie bajki potrafi lepiej skupić się w czasie zajęć w szkole, łatwiej się wypowiada , jego mowa jest płynna, buduje poprawniejsze składniowo zdania . Dzięki różnorodności tekstów mały „słuchacz” posiada bogaty słownik ( czynny i bierny ) ma również lepiej wykształconą pamięć słuchową i wzrokową ( o ile czytane teksty były bogato ilustrowane ). Wielu psychologów wskazuje również na rozwój dziecięcej wyobraźni dzięki słuchanym bajkom.

          Poza wymienionymi zaletami wypływającymi z czytania dzieciom książek należy zwrócić uwagę na jego rolę w kształceniu emocjonalnym. Czytając teksty nasycamy je emocjonalnie pomagając im poprzez naszą interpretację odczytywać i wyrażać emocje zawarte w tekście. Im młodsze dziecko tym łatwiej utożsamia się z bohaterami bajek wchodząc często w ich rolę Uwidacznia się to w bezpośrednich reakcjach dziecka i w późniejszych zabawach oraz rysunkach. Czytając dobrze dobrane bajki stwarzamy sytuację w której kształtuje się wyobraźnia dziecka uwarunkowana emocjami pojawiającymi się podczas słuchania. Czytając bajki mamy nieograniczony wpływ na dobór tekstów, które pomogą dziecku w interpretowaniu różnych sytuacji życiowych.

Przeznaczone dla dzieci pozycje książkowe przedstawiają ten sam rodzaj emocji jakie towarzyszą im w codziennym życiu. Dzieci słuchając czytanych przez rodziców tekstów rozpoznają siebie w sytuacjach tam opisanych. Czytanie książek wzmacnia relację rodzica z dzieckiem. Rodzicom często pomaga zrozumieć psychologiczny i emocjonalny rozwój ich dzieci nadać mu właściwy kierunek. Widzimy często jak dziecko rośnie nabiera wagi – a czy zauważamy, że równocześnie z tym procesem kształtuje się jego osobowość ? W życiu dziecka tworzy się obraz rodzica przewodnika i opiekuna – który prowadzi go przez zakamarki życia – bezpiecznie i spokojnie. Jeżeli czytamy dziecku różne pozycje ( bajki, wiersze, opowiadania ) z łatwością odnajdujemy postacie które pomogą w przeżywaniu i przezwyciężaniu trudności, interpretacji trudnych, życiowych sytuacji, rozwiązywanie ich. Czytanie jest dziś ważniejsze niż było kiedykolwiek w przeszłości. Świat jest coraz bardziej skomplikowany, lawinowo przyrasta ilość informacji, podawanej przez radio czy telewizję. Telewizja nie rozwija u dzieci myślenia i skraca ich przedział uwagi, wiele programów wywołuje lęki i niepokój oraz znieczula na agresję. Dlatego też powinniśmy codziennie dzieciom czytać np. bajki. Codzienne głośne czytanie jest szczepionką przeciwko wielu niepożądanym wpływom i zagrożeniom dla umysłu i psychiki dziecka ze strony współczesnej cywilizacji. Dzięki literaturze dziecięcej można dostarczyć małemu człowiekowi wiedzy o innych ludziach, jego przeżyciach, o faktach, o kulturze i obyczajach różnych narodów, o przyrodzie i pięknie krajobrazu. Tekst literacki przedstawiany dzieciom przemawia do dzieci językiem emocjonalnym pobudzającym procesy uczuciowe i wywołującym bogate wyobrażenia, zmusza także do refleksji i ustosunkowania się do przedstawionych wydarzeń i postaci. Dokonując oceny postępowania postaci, występujących w bajkach dziecko zdobywa umiejętność samooceny, uczy rozróżniać prawdę od fałszu, dobra od zła, wyzbywa się egoizmu, uwrażliwia na cierpienia innych, a sytuacje komiczne wywołają śmiech i radość. 

Wspólna głośne czytanie bajek wpływa nie tylko na rozwój emocjonalny dziecka, ale także sprzyja: rozwijaniu komunikacji językowej dziecka, wzbogacaniu słownictwa, poprawności gramatycznej i stylistycznej wypowiedzi, kształceniu mowy ekspresyjnej. Bajka kształci i wyrabia u małego odbiorcy smak estetyczny, pobudza i wzbogaca jego wyobraźnię. My jako dorośli musimy pamiętać, że czytanie powinno się kojarzyć dziecku z radością, a nigdy z przymusem, stresem, nudą lub karą.

Odrzucając książkę – świadomie rezygnujemy z jedynej ( oprócz rozmowy ) możliwości porozumiewania się z dzieckiem i wejścia w jego świat. W sytuacji kiedy dziecko zostawione jest samemu sobie w trudnych czy kłopotliwych dla niego sytuacjach szuka pomocy gdzie indziej. Często znajduje dla siebie azyl przed ekranem telewizora.

RODZICU!!
„Bez względu na to ile masz zajęć najważniejszą rzeczą jaką możesz zrobić dla przyszłości swojego dziecka, obok okazywania mu miłości przez przytulanie, jest codzienne, głośne czytanie oraz radykalne ograniczenie telewizji”    (Jim Trelease)

 Plastyka jest formą wyrażania pragnień, nadziei, zwątpień, radości i smutków oraz najbardziej fantastycznych marzeń” (S. Popek).

Uniwersalnym sposobem wspomagającym wszechstronny rozwój dziecka, w tym osobowość twórczą, są zajęcia plastyczne w przedszkolu, zaś podstawą działań plastycznych jest radość, która daje dziecku tworzenie, dotykanie, oglądanie i działanie. Rysunek dziecka jest obok mowy jedną z pierwszych form ekspresji, jest bardzo ważnym etapem w rozwoju czynności plastycznych. Dziecko, które często rysuje, ma możliwość kolorowania, ćwiczy sprawność dłoni,  rozwija swoją kreatywność, uczy się trudnej sztuki koncentracji, poznaje kształty i kolory, rozszerza wiedzę o świecie. Pamiętajmy, że ekspresja plastyczne dziecka jest spontaniczna i wynika bezpośrednio z jego przeżyć, spostrzeżeń, wyzwalając wyobraźnię i fantazję. Twórczość plastyczna odgrywa istotną rolę w rozwoju dziecka i jest jedną z ważniejszych form działalności w wieku przedszkolnym. Działalność plastyczna łączy w sobie zabawę, naukę i pracę,  przyczyniając się do ogólnego rozwoju dziecka,  umożliwiają dziecku aktywne poznawanie świata zgodnie z jego potrzebami, zainteresowaniami, zdolnościami i dążeniami, a wszystko to dzieje się poprzez zabawy plastyczne, grupowe i indywidualne, uwzględniając kreatywność, indywidualizm i swobodną ekspresję w twórczości plastycznej oraz różnorodność stosowanych  technik plastycznych.

Zastosowanie różnorodnych technik plastycznych w pracy z dziećmi wpływa na wzrost zainteresowania sztuką plastyczną, pobudza do twórczego działania i ekspresji. Dziecko uczy się odczuwać bezinteresowną radość w obcowaniu z pięknym kształtem i kolorem. Każda technika plastyczna posiada specyficzne właściwości i wymaga od dziecka odpowiednich umiejętności i sprawności. Poprzez udział w zajęciach plastycznych dziecko poznaje i stosuje różne techniki plastyczne, potrafi organizować swój warsztat pracy, posługuje się podstawowymi narzędziami i materiałami plastycznymi, współpracuje z innymi dziećmi, podejmuje samodzielną  pracę  a także jest wytrwałe w dążeniu do określonego celu, stara się dba o porządek w swoim miejscu pracy.  Stosowane podczas zajęć techniki plastyczne wpływają na rozwój sprawności manualnej u dziecka, doskonalenie precyzji ruchów oraz ćwiczenia małej motoryki, co w przyszłości pomaga w nauce pisania, zatem pozwólmy dziecku tworzyć, poznawać, doświadczać różnych technik plastycznych, a na pewno zaowocuje to w ich przyszłym życiu.

Pozytywna dyscyplina to, według Jane Nelsen – autorki książki  Pozytywna dyscyplina to  metoda wychowawcza, oparta na wzajemnej miłości i szacunku pozwalająca  wychowywać dzieci budować z nimi dobre relacje aby móc czerpać radość z wychowywania dzieci .  Pozytywna dyscyplina doskonale sprawdza się także w przedszkolu, szkole, co pokazuje doświadczenie wielu nauczycieli. Uczy przede wszystkim współpracy rodziców z  dziećmi aby czerpać  radość z tego  co jest dobre dla naszych relacji, dla naszej rodziny. To proces w którym uczymy dzieci szacunku, poprzez przekazanie komunikatów stanowczo  tak aby docierały do dziecka. Ważne jest aby zwracać się do dziecka w sposób życzliwy , uprzejmy uczący poszanowanie tego, co czuje i czego potrzebuje druga osoba. Forma przekazywanego komunikatu powinna być stanowcza.

Pozytywna Dyscyplina to metoda, która wspiera rozmowy o uczuciach oraz ich akceptację, nawet wtedy, gdy nie zgadzamy się na pewne dziecięce zachowania. To nauka umiejętności dostrzegania emocji własnych oraz innych. Pozytywna dyscypliny zaleca rezygnację z kar i nagród jako metody wychowawczej. Kary i nagrody dają szybki efekt, natomiast pozytywna dyscyplina proponuje  pracę nad budowaniem relacji i wychowaniem w szacunku. Jest to strategia, która wymaga poświęcenia sporej dawki czasu i pracy, ale efekty są bardzo wartościowe i satysfakcjonujące gdyż to  właśnie  my dorośli , rodzice naszym zachowaniem możemy modelować zachowanie naszych dzieci. Pozytywna dyscyplina ścisłe związana jest z budowaniem właściwych relacji w rodzinie ważne nie jest udowadnianie racji ale dbanie o wzajemne relacji , nie jest ważne, kto  ma rację, tylko to, co jest dobre dla nas wszystkich,  przy czym rodzic powinien być konsekwentny i  ostanie zdanie zawsze powinno należy do rodzica.

zasady pozytywnej dyscypliny

– zasada przynależność i znaczenie co można określić jako potrzeba miłości

– zasada uprzejmość i stanowczość to wyraz szacunku dla dziecka i samego siebie np. w przypadku napadu złości, np. w sklepie, gdy dziecko płacze, ponieważ nie chcemy kupić mu wypatrzonej zabawki, choć było uprzedzane, że tego nie uczynimy, warto powiedzieć: „widzę, że jest ci przykro, ponieważ nie mogę kupić ci tej zabawki, umawialiśmy się, że możemy na nią jedynie popatrzeć”.

– kolejna zasada to nauka ważnych umiejętności społecznych i życiowych .Dzieci uczą się bycia pożytecznym w domu, w przedszkolu, szkole lub innych społecznościach, a także, jak bardzo ważny jest wkład każdej osoby we wspólne dobro. Obowiązki domowe – gdy są naturalne i gdy wszyscy je w domu mają – to najlepszy sposób na budowanie u dziecka poczucia ważności, samodzielności, kreatywności i pewności siebie.

– zachęcanie dzieci do odkrywania, jak bardzo są kompetentne i zdolne

Reakcja na trudne zachowanie dziecka powinna przebiegać następująco:

1. Podejdź do dziecka, spójrz mu w oczy i wyraź swoje zrozumienie dla jego stanu, mówiąc np. „Widzę, że coś jest nie tak, bo jesteś bardzo zdenerwowany”, „Rozumiem, że masz zły dzień. Czy mogę jakoś Ci pomóc?” W ten sposób okazujemy dziecku szacunek dla jego uczuć, dajemy potrzebną mu w tym momencie uwagę, interesujemy się jego stanem.

2. Okaż dziecku empatię, czyli pokaż, że potrafisz wczuć się w jego sytuację. Nie znaczy to, że akceptujesz złe zachowanie, a bardziej że okazujesz zrozumienie dla uczuć dziecka i nie negujesz ich.

3. Powiedz dziecku o swoich uczuciach w związku z tą sytuacją. Przedstaw swój punkt widzenia. Dziecko, które poczuło się wcześniej zrozumiane, teraz z większą pewnością samo, będąc już spokojniejsze, wysłucha Twoich argumentów.
4. Pozytywna dyscyplina opiera się na motywowaniu dziecka do wyboru lepszego rozwiązania niż tzw. złe zachowanie i przekierowaniu jego emocji w inną stronę. Jeśli każda ze stron miała szansę wyrazić swoje uczucia , teraz można zastanowić się nad rozwiązaniem problemu tak, aby było ono obustronnie korzystne. Poproś dziecko o propozycję rozwiązania. np. Jestem przekonana, że wymyślisz dobre rozwiązanie. jako że dowiedziało się już, co w tej sytuacji Ci nie odpowiadało, będzie starało się coś wymyślić. Jeśli wciąż nie będzie to właściwe rozwiązanie, należy wspólnie zastanawiacie się nad lepszym rozwiązaniem problemu. Np. po wybuchu złości u dziecka warto  usiąść z dzieckiem, poczytać książkę albo się poprzytulać, nawet nic nie mówiąc. Kiedy dziecko się uspokoi, warto omówić to, co się stało, wyjaśnić, skąd ten wybuch, co je tak zdenerwowało, czy mogło zachować się inaczej, czy widzi inne rozwiązania.

6. Ważne jest, by przy dziecku używać jasnych i prostych komunikatów

Bardzo często rodzice nie zdają sobie sprawy, ile poleceń przekazują dziecku w jednym zdaniu. Zamiast powiedzieć: „umyj zęby”, dziecko słyszy: „zgaś światło w kuchni, idź do pokoju, załóż piżamę i umyj zęby i pamiętaj, żeby po sobie przetrzeć zlew”. Dziecko może „zgubić się”, jak dojdzie do pokoju, w którym zacznie się bawić. Rodzic wpada w złość, bo ma poczucie, że dziecko go nie słucha, a ono po prostu otrzymało zbyt wiele komunikatów, a ten główny nie wybrzmiał należycie.

Korzyści ze stosowania pozytywnej dyscypliny

Dzięki wdrożeniu tej metody wychowawczej rodzicom łatwiej:

• rozumieć ich dzieci;
• wspierać ich naturalny potencjał;
• w sposób skuteczny radzić sobie z codziennie pojawiającymi się trudnościami
• wychowywać dzieci na mądrych, odpowiedzialnych, pewnych siebie, a jednocześnie wrażliwych ludzi.

Istotnym elementem pozytywnej dyscypliny  w wychowaniu dziecka a zarazem chyba najtrudniejszym aspektem jest panowanie nad własnymi emocjami. Łatwo ulec emocjom, wykrzyczeć się, a potem zmierzyć się z poczuciem winy, lub oprzeć się chęci wykrzyczenia i wyciszyć. Łatwo ulec emocjom wtedy, gdy granice nie zostaną zawczasu wyznaczone, a zachowanie dziecka jest drażniące. Kluczem do sukcesu jest wyznaczenie granic, zanim pojawią się złe emocje.

Pozytywna  dyscyplina  zakłada, że nieakceptowane zachowanie dziecka stanowi efekt nieodpowiedniego sposobu zaspakajania potrzeby bycia kochanym i szanowanym. Rodzice często nie poświęcają dzieciom wystarczającej ilości uwagi, niekiedy stosowana kara jest skuteczna na krótką metę, tzn. stanowi szybki sposób na powstrzymanie niewłaściwego zachowania, jednakże nie pomaga się rozwijać dziecku,  ponieważ nie daje szansy na wypracowanie cech, które chce się przekazać .W dyscyplinowaniu pozytywnym chodzi o to, aby niewłaściwe zachowanie miało swoje konsekwencje. Dziecko musi zrozumieć swój błąd, aby móc go naprawić. Konsekwencjom sprzyja spójny system norm i zasad, ustalony i obowiązujący w domu czy w grupie przedszkolnej.

Podsumowując, pozytywna dyscyplina to:

• wzajemny szacunek – respektujemy potrzeby dziecka i pamiętamy o swoich,
• identyfikacja przekonań stojących za zachowaniami – zrozumienie powodów, dla których dzieci zachowują się w taki czy inny sposób. Próba zmiany samego zachowania bez zmiany przekonań skazana jest na niepowodzenie,

• efektywna komunikacja i umiejętności rozwiązywania problemów,
• dyscyplina, która uczy ,nie jest ani zbyt pobłażliwa, ani zbyt każąca,
• skoncentrowanie się na poszukiwaniu rozwiązań, a nie na karaniu,
•  zachęcanie zamiast pochwały. Zachęcanie zauważa wysiłek włożony w działanie i osiąganie  postępów, a nie wyłącznie sukcesy.

Miejmy na uwadze k jak ważny jest mały człowiek i jak istotne jest jego mądre wychowanie.

Aktywności przedszkolaka w domu to nie tylko zabawki, gry, oglądanie bajek, a w najgorszym wypadku korzystanie z  nadmiarze z telefonu komórkowego. Warto organizować również w domu dzieciom aktywności, które będą wspierać ich samodzielność, niezależność – pozwólmy  zatem maluchom uczestniczyć w różnorodnych pracach domowych na miarę ich możliwości rozwojowych. Pozwólmy dziecku wykonywać zróżnicowane czynności pod czujnym okiem rodziców. W pedagogice Montessori rozwijaniu samodzielności, niezależności, koncentracji uwagi , rozwijaniu praksji czyli umiejętności  planowania ruchów, rozwijaniu małej motoryki, sprawności palców i dłoni służą ćwiczenia dnia praktycznego. W toku tych ćwiczeń dzieci korzystają z autentycznych przedmiotów codziennego użytku i tym samym uzyskują prawdziwe efekty swoich działań.   Idee tych codziennych ćwiczeń warto przenieść na grunt domu rodzinnego dziecka – wystarczy stwarzać dzieciom okazję do aktywności dostosowanych do ich możliwości rozwojowych. Oto niektóre przykłady takich aktywności :

– zapinanie i odpinanie guzików

– składanie tanin

-składanie ubrań

– nakrywanie do stołu

– wycierane naczyń

– rozwieszanie prania

– zapinaczy klamerek do bielizny

– pielęgnowanie roślin doniczkowych

– grabienie liści w otoczeniu domu

-prace pielęgnacyjne w przydomowym ogródku

– mycie owoców i warzyw, krojenie

-wkładanie i wyjmowanie  naczyń do zmywarki  

– wyjmowanie zakupów z siatki

-wycieranie rozlanej wody, usuwanie plamy np. z blatu stołu

– nalewanie , odlewanie, przelewanie, barwienie wody

– wbijanie gwoździków małym młotkiem w korek

-zakręcanie i odkręcanie śrubek, zakrętek od butelek.

Okażmy dzieciom zaufanie, wierzmy w to, że pomimo początkowych porażek z tym czynnościami, z czasem dzieci opanują je doskonale. Nie wyręczajmy dzieci , wzmacniajmy ich wiarę w ich możliwości, uczmy ich samodzielności  i niezależności od dorosłych.

Podstawa Programowa Wychowania Przedszkolnego wyznacza nauczycielom  takie cele pracy dydaktyczno-wychowawczej, dzięki którym dzieci mają zdobyć kompetencje i umiejętności niezbędne do podjęcia edukacji szkolnej. Gotowość (dojrzałość) szkolna oznacza osiągnięcie przez dziecko takiego poziomu rozwoju intelektualnego, społeczno-emocjonalnego i fizycznego, który pozwala mu sprostać wymaganiom stawianym przez szkołę. 

Dojrzałość fizyczna

Skoordynowana praca ciała potrzebna jest nie tylko na zajęciach wychowania fizycznego. Dziecko podczas lekcji wykleja, wycina, nawleka koraliki, rysuje i pisze. To wymaga precyzyjnych ruchów ręki, dokładnej pracy paluszków. Sprawność fizyczna przejawia się też w samodzielności – dziecko samo się ubiera i rozbiera (zapina guziki), zmienia buty (wiąże sznurowadła), pakuje plecak. Poza tym dziecko musi fizycznie znieść siedzenie w ławce, a także noszenie tornistra.

Dojrzałość umysłowa.

Ta przejawia się w takich aspektach jak zainteresowanie czytaniem, pisaniem, liczeniem, a także tym, że dziecko jest w stanie skupić się na tej samej czynności. Jest ciekawe, pyta o przyczyny obserwowanych zjawisk. Jego mowa jest poprawna, nie pojawiają się problemy ze zrozumieniem przekazywanych poleceń. Dziecko powinno mieć także odpowiednio rozwiniętą pamięć oraz percepcję wzrokową (wyszukiwanie szczegółów na obrazku) i słuchową (np. rozpoznaje dźwięki, wyodrębnia głoski). Dziecko powinno także doprowadzać rozpoczętą pracę do końca i wykazywać zainteresowanie rezultatami własnych działań. Oprócz tego powinno się wykazywać bogatym słownictwem, aby mieć możliwość  wyrażenia prostych treści, opisywać obrazki zdaniami nie robiąc błędów gramatycznych, z własnej inicjatywy zadawać pytania i odpowiadać na nie posiadać wiadomości na temat siebie i swojej najbliższej rodziny, znać nazwy zawodu wykonywanego przez rodziców i umieć wyjaśnić na czym on polega, wiedzieć ile ma lat, gdzie mieszka, jak się nazywa,

 Dojrzałość emocjonalno-społeczna.

W tym obszarze rozwojowym dziecko powinno prawidłowo reagować na niepowodzenia, uwagi nauczyciela i innych osób dotyczące niewłaściwego zachowania, reagować prawidłowo na pozytywne uwagi dotyczące zachowania i postępów w nauce, kontrolować swoje emocje (lęk, złość), nie uzewnętrzniać ich w sposób gwałtowny, wierzyć w swoje umiejętności. Ponadto  powinno być pewne siebie ,adekwatnie do sytuacji  okazywać uczucia ,cierpliwie czekać na swoją kolej, prawidłowo nawiązywać kontakty z rówieśnikami i dorosłymi. Potrafi współpracować w zespole pod nadzorem osoby dorosłej, przestrzega reguł życia w zbiorowości oraz zawartych umów.

Kiedy dziecko  nie jest gotowe do rozpoczęcia nauki w szkole?

Kiedy- jest lękliwe i bardzo boi się nowych sytuacji, nie potrafi się rozstać z mamą czy tatą w przedszkolu, nie potrafi kontrolować swoich emocji – często wpada w panikę, ma niekontrolowane wybuchy złości lub płaczu, jest niesamodzielne przy wykonywaniu codziennych czynności.