Bajkoterapia jest młodszą siostrą o wiele starszej od niej biblioterapii. Już w starożytności, na bibliotece aleksandryjskiej zapisano: „Lekarstwo na umysł”. Sama Szeherezada czytała sułtanowi baśnie, aby wyleczyć go z depresji, gdyż nie od dziś wiadomo, że spotkanie z tekstem czytelniczym ma za zadanie pomóc w rozwiązywaniu osobistych problemów, udzielić psychicznego wsparcia; może być także środkiem do realizacji potrzeb i rodzajem oparcia w dążeniu do poczucia bezpieczeństwa.
Bajkoterapia jest skierowana do dzieci w wieku przedszkolnym oraz wczesnoszkolnym i polega na prezentowaniu im utworów o charakterze terapeutycznym. Za twórczynię metody bajkoterapii uważa się Doris Brett, psychologa klinicznego z Australii. W 1988 r. opublikowała zbiór bajek pt. Opowiadania (dla) Ani. Był to szczególny rodzaj opowiadań, w których bohaterką historyjek była Ania zmagająca się z przeżyciami podobnymi do problemów i emocji doświadczanych przez córkę autorki, Samanthę. Wszystkie historie mają dobre zakończenie, bo ich zadaniem jest pomóc w niwelowaniu dziecięcych lęków. Rola bajkoterapii wykracza daleko poza charakterystykę typową dla biblioterapii, gdyż jest skierowana do najmłodszych.
ZADANIA BAJKI TERAPEUTYCZNEJ:
• redukuje stany niepokoju,
• zwalcza negatywne emocje,
• motywuje do działania,
• pomaga w samodzielnym i twórczym radzeniu sobie w świecie,
• rozwija wyobraźnię i kreatywność,
• wspiera w budowaniu zasobów osobistych,
• pomaga w procesie dorastania i rozumienia siebie,
• jest bramą do dziecięcych fantazji, emocji i przeżyć,
• wychowuje i edukuje,
• oddziałuje w sposób relaksacyjny i odprężający,
• rozbudowuje świat wartości,
• rozbudza zainteresowania czytelnicze,
• daje wsparcie przez akceptację,
• rozbudowuje zasób słownictwa.
Słowo „terapia” jako człon pojęcia „bajkoterapia” jest związane z leczeniem, a co za tym idzie – wymaga najpierw postawienia diagnozy określonego zaburzenia, później zaplanowania całej terapii i jej realizacji zmierzającej do osiągnięcia zdrowia pacjenta. Z pedagogicznego punktu widzenia postrzega się tę metodę jako opartą na procesie edukacyjnym, która ma pomóc w radzeniu sobie z trudną sytuacją, a zmiany w dziecku dotyczą zachowania i uczuć. Główne jej zadanie koncentruje się na wzmocnieniu i wzbogacaniu zasobów osobistych.
Zasoby osobiste tworzą się na fundamencie poprzednich doświadczeń, które kształtuje się poprzez relację ze środowiskiem. Możemy je nabyć poprzez doświadczenia, a także dzięki procesowi naśladownictwa i identyfikacji. Bajka terapeutyczna odgrywa tutaj specjalną rolę, gdyż może kompensować braki środowiska dziecka, w którym ono wzrasta, i rozwijać jego zasoby osobiste poprzez doświadczanie historii bohaterów i przeżywanie ich w świecie wyobraźni. Stają się one wiedzą, umiejętnościami, pozytywnym doświadczeniem – wszystkim tym, co składa się na osobowość, a co pomaga skutecznie radzić sobie z przeciwnościami. Bajka w bajkoterapii to każdy utwór literacki, taki jak baśń, bajka czy opowiadanie.
ROLA BAJKI TERAPEUTYCZNEJ
Warto sięgać po bajkę terapeutyczną doraźnie, kiedy dostrzegamy w grupie lub w domu sytuację, która może być dla dziecka problematyczna, np. kiedy któreś z dzieci jest niepełnosprawne lub zapada na jakąś chorobę, kiedy któreś z dzieci spodziewa się rodzeństwa, kiedy kogoś czeka pierwszy lot samolotem i się tego obawia, kiedy dziecko zaczyna przejawiać strach np. przed końmi, a zbliża się wycieczka do gospodarstwa agroturystycznego. Wykorzystując bajkę terapeutyczną, udzielamy wsparcia nie tylko dziecku, które boryka się z problemem, lecz także całej grupie, która buduje w sobie umiejętności niezbędne do zrozumienia i wsparcia.
Bajkę terapeutyczną możemy wykorzystać również jako wsparcie rozwoju emocjonalnego, np. bajkę o gniewie przy okazji jakiejś awantury w grupie dzieci, czy w domu pomiędzy rodzeństwem, bajkę o zazdrości, kiedy jedno z dzieci zazdrości jakiejś rzeczy drugiemu dziecku, bajkę o nudzie, przyjaźni, miłości, tęsknocie itp. Sięgajmy zatem po bajki, które jak czytamy mają magiczne moce.