Autor: Renata Stasiak

Kompetencje przyrodnicze to wykorzystanie i stosowanie wiedzy oraz sposobów i metod objaśniających świat przyrody przez eksperymentowanie, obserwację zjawisk, sprawdzanie, majsterkowanie, powtarzanie procedur i instrukcji.

Zadania przedszkola w zakresie kompetencji przyrodniczych, określone w podstawie programowej:

• „Wspieranie samodzielnej dziecięcej eksploracji świata, dobór treści adekwatnych do poziomu rozwoju dziecka, jego możliwości percepcyjnych, wyobrażeń i rozumowania, z poszanowaniem indywidualnych potrzeb i zainteresowań.”
• „Tworzenie warunków pozwalających na bezpieczną, samodzielną eksplorację otaczającej dziecko przyrody, stymulujących rozwój wrażliwości i umożliwiających poznanie wartości oraz norm odnoszących się do środowiska przyrodniczego, adekwatnych do etapu rozwoju dziecka.”

Przyroda ma nieoceniony wpływ na rozwój dzieci. Kontakt z nią powoduje ich intensywny rozwój fizyczny i umysłowy.  Otoczenie przyrodnicze stwarza wiele możliwości do eksperymentowania. Doświadczanie to najlepsza droga do jej poznawania przez dzieci. Wychodząc naprzeciw poznawczym potrzebom najmłodszych, w przedszkolu wzbogacona została baza do poznawania przyrody. W salach dydaktycznych znajdują się stanowiska badawcze oraz  bogate i zróżnicowane otoczenie dydaktyczne. Ogród przedszkolny jest zorganizowany tak, by umożliwić dzieciom samodzielne obserwacje i doświadczenia w ramach poznawania przyrodniczego otoczenia.

Działania przedszkola w ramach rozwijania kompetencji przyrodniczych podejmowane są w czterech obszarach:

• Kosmos;
• Ziemia;
• Fauna;
• Flora.

Przykładowe działania przedszkola:

1. Kosmos:

• Lekcje w przygotowanym otoczeniu : „Planetarium” symbolicznie ukazującym budowę Układu Słonecznego.
• Poznawanie Układu Słonecznego podczas pracy z materiałami rozwojowymi: „Budowa Układu Słonecznego” – poznawanie nazw planet, ich charakterystycznych cech oraz ich miejsca w Układzie Słonecznym.
• Konstruowanie Układu Słonecznego podczas pracy z materiałem rozwojowym: „ Układ Słoneczny”.
• Lekcje oraz indywidualna praca w oparciu o karty pracy: „fazy księżyca”
• Obserwacje nieba. Wyodrębnianie widocznych na niebie: Słońca, księżyca, chmur, opadów atmosferycznych.
• Obserwacje z wykorzystaniem zegara słonecznego w ogrodzie przedszkolnym.

2. Ziemia:

• Poznanie budowy Ziemi: kształtu, warstw, w oparciu o globusy: prezentujące wnętrze Ziemi na przekroju, globusy przedstawiające podział na akweny wodne i lądy oraz globusy przedstawiające kontynenty, mapy puzzlowe Europy i świata, materiał rozwojowy: „formy ukształtowania terenu”.
• Obserwowanie powierzchni Ziemi-obserwacje prowadzone na podwórku przedszkolnym, podczas spacerów wykorzystanie szkieł powiększających i mikroskopów.
• Wielozmysłowe poznawanie gleby: jej zapachu, struktury, koloru.
• Doświadczenia w o grodzie przedszkolnym służące poznawaniu gleby; zarówno jej samej, jak i tego co można w niej znaleźć: korzonki, kamyki, szczątki roślin-kopanie, przesiewanie.
• Wykorzystanie podczas pracy dzieci w ogrodzie kompostownika: obserwacja zmian w wyglądzie roślin umieszczonych w kompostowniku, zdobywanie wiedzy na temat przeznaczenia kompostownika podczas ogrodowych prac.
• Prowadzenie doświadczeń w ramach poznawania negatywnego wpływu człowieka na ziemię, w oparciu o zestawy badawcze dla dzieci do obserwacji zjawiska biodegradacji.
• Prowadzenie obserwacji w ramach zjawisk w przyrodzie uzależnionych od pór roku. Zapisywanie wyników obserwacji w obrazkowej formie na kalendarzu pogody.
• Poznawanie cech pór roku podczas lekcji ogólnorozwojowych i indywidualnej pracy dzieci z materiałami rozwojowymi z zakresu: „cztery pory roku”.
• Obserwacja zjawisk atmosferycznych z wykorzystaniem utworzonych w ogrodzie przedszkolnym stanowisk służących do pomiaru: opadów, temperatury, kierunku i siły wiatru. Stacja pomiarów atmosferycznych.
• Doświadczenia związane z poznawaniem cech powietrza:

-Doświadczenia dla poznania znaczenia powietrza w świecie przyrody.

– Obserwowanie działania wiatru, zabawy „wiatrem”.

• Doświadczenia związane z wodą.

– Doświadczenia w ramach rozumienia znaczenia wody w przyrodzie: woda źródłem życia.

-Poznawanie cech wody.

-Obserwowanie wody przez lupę.

-Barwienie wody.

-Doświadczenia w ramach obiegu wody w przyrodzie.

-Doświadczenia w ramach poznawania stanów skupienia wody.

3. Fauna

• Udział dzieci w organizacji środowiska sprzyjającemu lęgom ptaków i owadów w ogrodzie przedszkolnym: zakładanie budek lęgowych dla ptaków i domków dla owadów.
• Obserwacje ptaków i owadów. Odkrywanie zależności występujących w ekosystemach (rola dżdżownicy w spulchnianiu gleby, owadów w zapylaniu kwiatów, ptaków w niszczeniu szkodników).
• Obserwacja wpływu pór roku na świat zwierząt:

-Obserwacje wiosną: (przylot ptaków- zwiastuny wiosny). Obserwacja ptaków, które zagnieździły się w budkach lęgowych. Poznawanie zjawisk ze świata zwierząt podczas własnych obserwacji, z książek, fotografii, albumów i materiałów rozwojowych na temat wzmożonej aktywności ptaków, zwierząt i owadów oraz ich rozwoju.

-Obserwacje latem: poznawanie charakterystycznych cech zwierząt: budowa, odżywianie, poruszanie się.

-Obserwacje jesienią: zmiany w barwie upierzenia, sierści, gromadzenie zimowych zapasów, odloty ptaków, przygotowania zwierząt do zimowego snu. Wzbogacanie wiedzy podczas pracy z materiałami rozwojowymi na temat zwierząt jesienią.

-Obserwacje zimą: obserwacje ptaków: dokarmianie ptaków w przedszkolnych karmnikach.

• Konstruowanie karmników podczas hobbystycznych lekcji prowadzonych z udziałem rodziców.
• Poznawanie i obserwacja zwierząt udomowionych podczas spotkań z ich właścicielami. Poznanie funkcji, które mogą pełnić zwierzęta, np. funkcji terapeutycznej: psów, kotów, koni. Poznanie innej roli zwierząt, np. w zawodach policjanta, żołnierza-prezentacje dorosłych dla dzieci. Poznanie funkcji pomocnika, np. funkcja psa przewodnika dla osób niewidomych. Obserwacja zwierząt podczas sprawowania przez nie określonej funkcji, wykonywania określonego zadania.
• Obserwacja zwierząt gospodarskich podczas wycieczek dzieci do zagród agroturystycznych.
• Spotkania z osobami reprezentującymi zawody związane ze środowiskiem zwierząt, np. spotkanie z leśniczym- poznawanie zwierząt leśnych.
• Obserwacja zwierząt w ogrodzie przedszkolnym: „Poszukiwania z lupą”. Obserwacja mrówek, biedronek, motyli.
• Poznawanie świata zwierząt podczas pracy dzieci z historyjkami obrazkowymi ukazującymi etapy rozwoju zwierząt.

4. Flora

• Prowadzenie hodowli roślin w salach i w ogrodzie przedszkolnym: wysadzanie sadzonek do gleby w ogródku uprawianym przez dzieci, wykonywanie przez nie czynności pielęgnacyjnych: plewienia, podlewania.
• Degustacja roślin z własnych upraw dzieci: pomidory, poziomki, truskawki, sałata.
• Obserwowanie roślin w ich naturalnym środowisku w różnych porach roku.
• Poznawanie roślin rosnących w ogrodzie przedszkolnym. Rośliny zgromadzone  wg podziału na cztery strony świata oraz cztery pory roku. Obserwacje ich wyglądu, wzrostu, kwitnienia, poznawanie nazw. Obserwowanie zmian w przyrodzie, w zależności od pór roku na podstawie roślin w ogrodzie przedszkolnym.
• Prowadzenie doświadczeń ukazujących rolę roślin w życiu człowieka (źródło tlenu, wartości odżywczych, właściwości leczniczych).
• Prowadzenie doświadczeń w ramach poznania warunków koniecznych do rozwoju roślin.
• Poznawanie zapachów przyrody w ogrodzie przedszkolnym.
• Udział dzieci w sporządzaniu zapasów na zimę, z warzyw i owoców.
• Poznanie budowy liścia na podstawie materiału rozwojowego: „ Budowa liścia” oraz na podstawie własnych obserwacji liści z natury.
• Poznanie różnych kształtów liści- praca dzieci z wykorzystaniem komody biologicznej oraz obserwacje kształtów liści zgromadzonych przez dzieci podczas spacerów i wycieczek.
• Poznawanie budowy kwiatu podczas pracy z materiałem rozwojowym: „budowa kwiatu”. Obserwacja budowy kwiatu z natury.
• Udział dzieci w lekcjach rozwojowych poświęconych budowie i rozwojowi kwiatu, np. rozwój tulipana.
• Aktywny udział w lekcjach rozwojowych: tworzenie bukietów.
• Poznanie budowy drzewa podczas prezentacji budowy drzewa- wykorzystanie materiału rozwojowego „Budowa drzewa”.
• Obserwacja drzew w ich naturalnym środowisku.